Karta z historii Pomorza – 26 III 1493 – Układ pomorsko-brandenburski w Pyrzycach

Pyrzyce we wczesnym średniowieczu stanowiły jedną z siedzib księcia Warcisława I. To tutaj dotarł Otton z Bambergu na drodze swej misji chrystianizacyjnej w 1124 roku, natrafiając na jedno z największych, a zarazem ostatnich świąt pogańskich (związanych z cyklem agrarnym), w którym miało uczestniczyć 4 tysiące osób. Rozwijający się gród wraz z okolicą stanowiącą o rolniczym charakterze – z czasem zyskał miano spichlerza Pomorza Zachodniego. W 1478 roku, w dobrze ufortyfikowanych Pyrzycach, Bogusław X bronił się przed atakiem dziesięciotysięcznej armii brandenburskiej. Jeszcze pod koniec tego samego roku książę stał się jedynym władcą wszystkich księstewek pomorskich.

„Po uregulowaniu życia gospodarczego kraju i znacznym wzmocnieniu potencjału militarnego Pomorza, Bogusław zaczął coraz bardziej wrogo występować przeciw Brandenburgii odmawiając przede wszystkim uznania zwierzchnictwa elektorów nad swym księstwem”. Pretensje te miały swoją długą, bo jeszcze XII-wieczną “tradycję”… Książęce stanowisko poważnie zaostrzyło stosunki między obu sąsiednimi państwami i prawie doszło do wybuchu kolejnego konfliktu zbrojnego. Jednakże za sprawą starań Wernera von Schulenburga – nadwornego doradcy książęcego, który cieszył się wielkim poważaniem także u elektora, doszło do zawarcia nowego układu pomorsko-brandenburskiego.

W wyniku długotrwałych rozmów w marcu 1493 roku w Pyrzycach z udziałem posłów króla polskiego – Jana Olbrachta (będącego szwagrem Bogusława X) zawarty został pokój. Na mocy porozumienia elektor brandenburski Jan Cicero zrezygnował z roszczeń do zwierzchnictwa nad Pomorzem Zachodnim. Pomorski władca odnowił zaś przyrzeczenie prawa do dziedziczenia Pomorza z Rugią dla Hohenzollernów na wypadek wygaśnięcia rodu Gryfitów (sukcesję brandenburską zrealizowano dopiero w XVII wieku, kiedy wygasła dynastia zachodniopomorska).

„Wyrwawszy się z zależności od Marchii Brandenburskiej książę pragnął układ pyrzycki uczynić bardziej znanym”. W tym celu przedsięwziął kroki, by spotkać się bezpośrednio z królem Niemiec, a przyszłym cesarzem Maksymilianem I, aby ten uznał Pomorze swoim bezpośrednim lennem, a nie jak dotąd, brandenburskim. Spotkanie to było także jednym z etapów pielgrzymki Bogusława X do Ziemi Świętej. Podczas pobytu w Jerozolimie, dokładnie z 24 na 25 sierpnia 1497 roku, pomorski książę został wprowadzony w poczet Rycerzy Grobu Świętego przez Jana z Prus, będącego prokuratorem minorytów z Syjonu. Gryfita ślubował tam między innymi zniesienie prawa brzegowego, co stanowiło o sile jego mądrej polityki i dobrej organizacji państwa wkraczającego w epokę nowożytną.

Rys. Weduta Pyrzyc na Mapie Księstwa Pomorskiego autorstwa E. Lubinusa, pocz. XVII wieku