Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku zaprasza na spotkanie z cyklu „Służby mundurowe, historia i technika”

MATEUSZ KABATEK

wykład pt.

LOTNICZY EPILOG WOJNY. DZIAŁANIA NIEMIECKIEGO I RADZIECKIEGO LOTNICTWA NAD SŁUPSKIEM W 1945

18 października 2025 w sobotę o godz. 12:00
w Spichlerzu Białym w Sali im. Barbary Zielińskiej

Wstęp wolny

Jak pisze Mateusz Kabatek: „będzie to opowieść o mało znanych epizodach z ostatnich miesięcy II wojny światowej. Katastrofy Messerschmittów Bf 109 G, nocne loty Junkersów Ju 52 z zaopatrzeniem dla odciętych jednostek Wehrmachtu, zrzuty agentów na tyły frontu czy tajna misja jednego z pierwszych niemieckich śmigłowców tworzą barwny i zaskakujący obraz końca wojny w powietrzu. Nie zabraknie także wątku radzieckich nalotów na Słupsk i działań samolotów spod znaku czerwonej gwiazdy wspierających ofensywę 2. Frontu Białoruskiego. Wykład przybliży te wydarzenia, odsłaniając nieznane dotąd wątki lotniczej historii regionu. Pora zatem zapiąć pasy i rozpocząć lot w przeszłość!”.

Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku serdecznie zaprasza wszystkich
do Czerwonego Spichlerza
przy ul. Szarych Szeregów 12
4 i 5 października 2025 (sobota i niedziela) o godz. 12:00

na wykłady

„Rzeczy kilka” o mapie Lubinusa oraz „Spotkaliśmy się w Słupsku”

w ramach ogólnopolskiej akcji
Weekend seniora z kulturą

Wstęp wolny

4 października 2025 – „Rzeczy kilka” o mapie Lubinusa
Wykład dotyczyć będzie historii powstania oraz treści wielkoformatowej mapy Pomorza z 1618 roku, wykonanej z inicjatywy księcia pomorskiego Filipa II. Była to pierwsza w mapa księstwa pomorskiego powstała na bazie pomiarów terenowych. Autorem mapy był Eilhard Lubinus, profesor z Rostoku. Mapa ma rozmiary 125×225 cm i obok zdjęcia terenu zawiera cały szereg informacji o Pomorzu w początkach XVII wieku. Była jedną z najważniejszych fundacji Gryfitów, stając się niejako pomnikiem gasnącej dynastii.

Wykład zaprezentuje Robert Kupisiński, kustosz w Dziale Bibliotecznym i Zbiorów Specjalnych.

5 października 2025 – „Spotkaliśmy się w Słupsku”
Przedstawienie wybranych aspektów badań nad powojennym osadnictwem w Słupsku i na Pomorzu prowadzonych w ostatnich latach przez MPŚ pod kierunkiem pani Doroty (Ciecholewskiej) Hanowskiej połączone z prezentacją fragmentów nagrań wywiadów z osadnikami i ich potomkami.

Wykład zaprezentuje Katarzyna Maciejewska, Kierownik Działu Bibliotecznego i Zbiorów Specjalnych.

W dniach 4 i 5 października 2025 wstęp do Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku oraz do Oddziałów w Klukach i w Swołowie dla seniorów będzie bezpłatny!

Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku zaprasza na

Dynastia Gryfitów
– wykład po ukraińsku

25 września 2025 (czwartek)
godz. 17:00
Czerwony Spichlerz

Dynastia Gryfitów, książąt pomorskich władających przez prawie pięć stuleci rozległymi terenami nad Bałtykiem, będzie tematem najbliższego wykładu. Ród ten zapisał się w historii jako wojownicy i piraci, ale także budowniczowie, mecenasi sztuki oraz inicjatorzy zmian religijnych.

Podczas spotkania, opartego na prezentacji multimedialnej, uczestnicy poznają:

• dzieje konfliktów i kolizji historycznych na Pomorzu,
• sylwetki najwybitniejszych przedstawicieli dynastii,
• losy ostatnich właścicieli Zamku w Słupsku – Anny de Croy i jej syna Ernsta Bogusława.

Druga część wykładu poświęcona będzie legendom związanym z rodem Gryfitów.

Uwaga: wykład odbędzie się w języku ukraińskim.
Po zakończeniu spotkania przewidziany jest czas na swobodną rozmowę i wymianę refleksji historycznych.

Wykład poprowadzi Vladyslawa Diachenko, adiunkt w Dziale Edukacji i Promocji MPŚ.

Zapraszamy wszystkich zainteresowanych historią Pomorza!

Музей Середнього Помор’я в Слупську запрошує
на зустріч
Династія Грифітів – по українські

25 вересня 2025 (четвер)
о 17:00
Червоний Шпіхлеж

Династія Грифітів, герцогів Поморських, які володіли неосяжними теренами над Балтийскім морем протягом п’яти століть, стане темою цієї зустрічі. Представники цього роду увійшли в літопис Помор’я як войовники і пірати, будівничі і меценати, інціатори проведення релігійних реформ.
Підчас зустрічі буде показана мультімедиальна презентація, з якої відвідувачі дізнаються про:
• найважливіші історичні події на Помор’ї,
• діяльність і життя найвідоміших представників династів Грифітів,
• долі останніх володарів Замку в Слупську – Анни де Крой та її сина Ернеста Богуслава
Друга частина зустрічі буде присвячена легендам, що пов’язані з династією Грифітів.
Увага: презентація буде проводитися українською мовою.
Наприкінці зустрічі запланований час для товариської розмови і обміну враженнями щодо історії регіону.
Зустріч проводить Владислава Дяченко – адьюнкт Відділу Освіти і Промоції
Запрошуємо всіх бажаючих!

Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku
zaprasza na spotkanie z cyklu
Forum sztuki i artystów – wykłady z historii sztuki

LUCJAN HANAK

wykład pt.

„Ekspresjonistyczna podróż Maxa Pechsteina. Z rodzinnego miasta w świat”

w sobotę, 27 września 2025 o godz. 11.00
w Białym Spichlerzu, sala im. Barbary Zielińskiej

Wstęp wolny.

Jak pisze Lucjan Hanak: „będzie to opowieść o malarzu, grafiku, rysowniku i fotografie Maxie Pechsteinie (1881-1955) związanym z przed i powojennym Pomorzem, a wychowanym w rodzinnym mieście Zwickau w Saksonii. Studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Dreźnie. Bywał w Muzeum Etnograficznym w Dreźnie gdzie widział obiekty z wysp Palau z Oceanu Spokojnego. W 1906 dołączył z Ernstem Ludwigiem Kirchnerem i Erichem Heckelem do grupy artystów ekspresjonistów pn. «die Brücke». Podróżował do Włoch i Paryża. W 1908 był członkiem Secesji Berlińskiej. Od roku 1909 malował na ruchomych piaskach w Nidzie na Mierzei Kurońskiej, obecnie na Litwie. W 1914 wraz z żoną Charlotte Kaprolat tworzył dzieła wśród zaprzyjaźnionych Mikronezyjczyków na wyspach Palau w tzw. ziemskim raju na Południowym Pacyfiku. Niebawem po wybuchu I wś wrócił do Niemiec i służył w wojsku malując „Bitwę nad Sommą” z 1916/17. Po II wś należał do berlińskich, lewicowej «Novembergruppe» i Rady Robotniczej d/s Sztuki. W 1923 został profesorem w Pruskiej Akademii Sztuk Pięknych w Berlinie i ożenił się po raz drugi z Martą Möller z Łeby na Pomorzu, córką restauratora, hotelarza, jednocześnie tworząc w okresach wakacyjnych na łebskich ruchomych piaskach oraz wśród rybaków. Po 1933 był uznany przez III Rzeszę, jak wielu innych, za artystę zdegenerowanego, bywał dyskryminowany z kontrolowanym zakazem malowania dzieł; jego obrazy i innych jemu podobnych artystów usunięto z muzeów niemieckich. Wówczas przebywał częściej na Pomorzu tzn. w Łebie, Rowach i nad Jeziorem Kozim na ziemi bytowskiej gdzie malował szczupaki. Po II wś był aktywny na Pomorzu Środkowym, później wyjechał do Berlina Zachodniego.”

Międzynarodowy Konkurs Interpretacji Dzieł S. I. Witkiewicza „Witkacy pod strzechy”.
Edycja dedykowana pamięci Włodzimierza Mirskiego.

PROGRAM FESTIWALU:

(bezpłatny wstęp na wydarzenia, obowiązują zapisy pod nr tel. 598426349)

18-20 WRZEŚNIA 2025 R.

18 WRZEŚNIA (CZWARTEK)

10:00-11:30 blok prezentacji konkursowych (O.T. Rondo)

• Niemyte dusze, spektakl teatralny „Formoczyści” (Słupsk)
• Ryby w ruchu, performans teatralny „O dwóch ptakach i dwóch osłach” (Gdańsk)

16:30 blok prezentacji plastycznych (O.T. Rondo)

• Joanna Tumiłowicz, rękodzieła plastyczne „Metafizyczny pępek”, „Wzmagaizm” (Warszawa)
• Adam Jędrosz, prace fotograficzne „Gęba moja a twój czas” (Słupsk)
• Miłośnicy herbaty ze Spichlerza na wyspie, herbaty „CEJLONÓWKA”, „ĘPEDETE”, „∏HERMANGOTANGO” (Słupsk)
• Katarzyna Golanowska, obrazy pastelowe „Koszyk potworów”, „Powiększenie ciemności” (Wrocław)
• Dolnośląskie Stowarzyszenie Aktywnej Rehabilitacji ART, obraz akrylowy „Lubię te samotne do Tymbciów wycieczki” (Wrocław)
• Andrzej Indzierowski, instalacja optyczna „Witkacy w iluzji” (Wrocław)
• Raisa Kadyrova, cykl autoportretów „Macierzyństwo. Rutyna nocna” (Ukraina)
• Marcin Słaboń, szkice „Państwo Męczymordowie rozważają zniszczenie świata”, „Królowa Helwira ze swoimi dziećmi wybiera się w świat” (Paniówki)
• Laura Wawer, tkanina artystyczna „Kompozycja z różowym warkoczem” (Warszawa)
• Natasza Wrońska, fotografia „dziewiętnaście autoportretów z okazji dziewiętnastych urodzin, które miałam dziewiętnastego maja” (Gdańsk)
• Anna Maj, rysunek „Psycho-Hamsa” (Warszawa)
• Antonina Cieliczko, tekstylia „Witkacy – 100% bawełny (NP, NTT)” (Warszawa)
• Kinga Klajbor, rysunki (Sępólno Krajeńskie)
• Amelia Kisiel, ceramiczna forma przestrzenna (Słupsk)
• Julia Bryła, instalacja „Wisielczy humor sinus cosinus Mózgowicz Tumor” (Toruń)
• Maciej Rajewski, portret „Osadzony” (Warszawa)
• Katerine Salazar Villamil, obraz „El llamado” (Kolumbia)
• Zuzanna Przygoda, ceramiczny zegar ścienny (Słupsk)
• Antonia Mikulska, misa ceramiczna (Słupsk)
• Alla Shvets, obraz „Discover your shadow” (Ukraina)

18:00 otwarcie festiwalu

Rozmowa o książce Przemysława Pawlaka pt. „Witkacy. Biografia”

Spotkanie będzie okazją do rozmowy o kulisach powstawania książki, inspiracjach i o tym, co to jest intuicja psychologiczna. W rozmowie wezmą udział Witkacolodzy, Witkacofile, Przyjaciele, Oponenci i Publiczność.

19 WRZEŚNIA (PIĄTEK)

11:00-12:15 blok prezentacji konkursowych (O.T. Rondo)

• Teatr Mostów, spektakl teatralny „Kłamstwo” (Gorzów Wielkopolski)

18:15-20:30 blok prezentacji konkursowych (O.T. Rondo)

• Tobiasz Michalak / Opat Cytrus Tropikalny Blues, piosenka sceniczna „Tak zwana ludzkość w obłędzie” (Poznań)
• Milena Krumplewska, prezentacja sceniczna „Kto ja jestem? Polak mały” (Słupsk)
• Grupa Skorupa, koncert performatywny „Koncert performatywny na podstawie tekstów Witkacego” (Kraków)
• Lejdi Szop, działanie preformatywne „Około 622 upadki” (Lublin)

19:00 promocja najnowszego numeru czasopisma „Witkacy!” (O.T. Rondo)

20 WRZEŚNIA (SOBOTA)

10:00-12:00 warsztaty „Autoportret (nie)stabilny” (Pracownia Ceramiczna SOK ul. Wojska Polskiego 10a)

17:00 ZWITquizOWANI! – interaktywny quiz wiedzy o Witkacym (O.T. Rondo)

18:00 WITKACY: LISTY DO ŻONY – czytanie performatywne, wykonanie – MARIA PESZEK, kurator wydarzenia – Mateusz Nowak (O.T. Rondo)

18-20 WRZEŚNIA

Ośrodek Teatralny Rondo, ul. Niedziałkowskiego 5a – ekspozycja zbiorcza prac literackich następujących autorów:

• Anna Bagniuk, scenariusz teatralny „Portret w płynie” (Objazda)
• Karolina Strojny, opowiadanie „Czysto formalnie” (Kraków)
• Paulina Klimiuk, opowiadanie „Witkacy – portret, jakiego nie znacie” (Słupsk)
• Lena Adamczak, komiks „Tajemniczy mężczyzna” (Słupsk)
• Michał Szymaniak, komiks „Irytacje Witkacego” (Lublin)
• Joanna Pietryka, opowiadanie „I diabeł jest aniołem” (Gdańsk)
• Mateusz Rymkiewicz, dramat „Rozdane karty” (Częstochowa)
• Henryk Liszkiewicz, trójwiersz neosłowny „Z Witkacym w pociągu jadąc do Słupska” (Piła)
• Leszek Pepliński, dyptyk literacki (Chojnice)
• Berenika Kuprasiewicz, opowiadanie „Aisha” (Karżcino)
• Krystian Kajewski, proza eksperymentalna „Mdłości nad Witkacym” (Ożarów)
• Oleksandra Manoilenko, opowiadanie „Mężczyzna z planem” (Słupsk)
• Julia Krawczuk-Goluch, scenka dramatyczna „Spotkanie w Gałce muszkatołowej” (Pruszcz Gdański)
• Wiktoria Krawczuk-Goluch, scenka dramatyczna „Spotkanie w Gałce muszkatołowej” (Pruszcz Gdański)
• Dobrawa Szuwalska, opowiadanie „Czekaj, wiesz na co” (Siemianice)
• Julia Dobranowska, opowiadanie „Malarz i jego modelka” (Kraków)
• Julia Wojnar, przypowieść „Talerz błędów” (Rumia)
• Dawid Maciak, komiks „Spotkanie z Wielkim Innym. W labiryncie tożsamości” (Główczyce)
• Laura Szczypek proza „Muszla Wenus” (Kamionki)
• Weronika Twardowska, komiks „Bebechy całości Istnienia” (Objazda)
• Bianka Biliczak, wiersze „Kołysanka”, „Ladaco” (Opole)
• Julia Drąg, wiersze „Koncepcja nieba”, „Ósmy cud świata”, „Przezroczysta”, „Spóźnieni” (Tarnowo Podgórne)

Dodatkowo:

• zwiedzanie kolekcji prac Witkacego w Białym Spichlerzu Muzeum Pomorza Środkowego
• happening uczniów Liceum Sztuk Plastycznych im. S. I. Witkiewicza
• wykład Przemysława Pawlaka „100-lecie Firmy Portretowej” dla uczniów Zespołu Szkół Technicznych w Słupsku

Organizatorem festiwalu jest Słupskie Towarzystwo Kultury Teatralnej – Teatr Rondo, Instytut Witkacego i Słupski Ośrodek Kultury przy wsparciu finansowym Miasta Słupska, Województwa Pomorskiego, Fundacji PFR oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Dofinansowano ze środków Województwa Pomorskiego.

Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

---

Pracując w pocie czoła, po burzach mózgów i długich dyskusjach, nasza komisja wyłoniła uczestniczki i uczestników 28. Międzynarodowego Konkursu Interpretacji Dzieł S.I. Witkiewicza „Witkacy pod strzechy”. Dziękujemy Wam za wszystkie zgłoszenia – było ich naprawdę wiele i wybór nie był łatwy. Chcielibyśmy zaprosić wszystkich, ale… festiwal ma swoje ramy. Wasza kreatywność, odwaga i różnorodność pomysłów nas zachwyciły. Gratulujemy wszystkim zakwalifikowanym! Osoby, które znalazły się w tegorocznej edycji, otrzymają od nas potwierdzenia drogą mailową. Dziękujemy Wam za to, że razem tworzymy przestrzeń, w której Witkacy wciąż prowokuje, inspiruje i bawi.

Z pozdrowieniami Aleksandra Karnicka – komisarka konkursu

Lista osób, grup i kolektywów zakwalifikowanych do 28. Międzynarodowego konkursu „Witkacy pod strzechy”:

Prace plastyczne, fotograficzne, rzeźby, rysunki, tekstylia i instalacje:

1. Joanna Tumiłowicz, rękodzieła plastyczne „Metafizyczny pępek”, „Wzmagaizm” (Warszawa)
2. Adam Jędrosz, prace fotograficzne „Gęba moja a twój czas” (Słupsk)
3. Miłośnicy herbaty ze Spichlerza na wyspie, herbaty „CEJLONÓWKA”, „ĘPEDETE”, „∏HERMANGOTANGO” (Słupsk)
4. Katarzyna Golanowska, obrazy pastelowe „Koszyk potworów”, „Powiększenie ciemności” (Wrocław)
5. Dolnośląskie Stowarzyszenie Aktywnej Rehabilitacji ART, obraz akrylowy „Lubię te samotne do Tymbciów wycieczki” (Wrocław)
6. Andrzej Indzierowski, instalacja optyczna „Witkacy w iluzji” (Wrocław)
7. Raisa Kadyrova, fotografia, cykl autoportretów „Macierzyństwo. Rutyna nocna” (Ukraina)
8. Marcin Słaboń, szkice „Państwo Męczymordowie rozważają zniszczenie świata”, „Królowa Helwira ze swoimi dziećmi wybiera się w świat” (Paniówki)
9. Laura Wawer, tkanina artystyczna na płótnie/technika własna „Kompozycja z różowym warkoczem” (Warszawa)
10. Natasza Wrońska, fotografia ”dziewiętnaście autoportretów z okazji dziewiętnastych urodzin, które miałam dziewiętnastego maja” (Gdańsk)
11. Anna Maj, rysunek „Psycho-Hamsa” (Warszawa)
12. Antonina Cieliczko, tekstylia/technika własna „Witkacy – 100% bawełny (NP, NTT)” (Warszawa)
13. Kinga Klajbor, rysunki (Sępólno Krajeńskie)
14. Amelia Kisiel, ceramiczna forma przestrzenna (Słupsk)
15. Julia Bryła, instalacja „Wisielczy humor sinus cosinus Mózgowicz Tumor” (Toruń)
16. Maciej Rajewski, portret „Osadzony” (Warszawa)
17. Katerine Salazar Villamil, obraz „El llamado” (Kolumbia)
18. Zuzanna Przygoda, ceramiczny zegar ścienny (Słupsk)
19. Antonia Mikulska, misa ceramiczna (Słupsk)
20. Alla Shvets Obraz, “Discover your shadow” (Ukraina)

Działania performatywne, spektakle, piosenki:

1. Niemyte dusze, spektakl teatralny „Formoczyści” (Słupsk)
2. Teatr Mostów, spektakl teatralny „Kłamstwo” (Gorzów Wielkopolski)
3. Milena Krumplewska, prezentacja sceniczna, stream po-szpitalny „Kto ja jestem? Polak mały” (Słupsk)
4. Tobiasz Michalak / Opat Cytrus Tropikalny Blues, piosenka sceniczna „Tak zwana ludzkość w obłędzie” (Poznań)
5. Ryby w ruchu, performans teatralny „O dwóch ptakach i dwóch osłach” (Gdańsk)
6. Lejdi Szop, działanie performatywne „Około 622 upadki” (Lublin)
7. Aleksandra Skorupa „Koncert performatywny na podstawie tekstów Witkacego” (Kraków)

Prace literackie:

1. Anna Bagniuk, scenariusz teatralny „Portret w płynie” (Objazda)
2. Karolina Strojny, opowiadanie „Czysto formalnie” (Kraków)
3. Paulina Klimiuk, opowiadanie „Witkacy – portret, jakiego nie znacie” (Słupsk)
4. Lena Adamczak, komiks „Tajemniczy mężczyzna” (Słupsk)
5. Michał Szymaniak, komiks „Irytacje Witkacego” (Lublin)
6. Joanna Pietryka, opowiadanie „I diabeł jest aniołem” (Gdańsk)
7. Mateusz Rymkiewicz, dramat „Rozdane karty” (Częstochowa)
8. Henryk Liszkiewicz, trójwiersz neosłowny „Z Witkacym w pociągu jadąc do Słupska” (Piła)
9. Leszek Pepliński, dyptyk literacki (Chojnice)
10. Berenika Kuprasiewicz, praca literacka „Aisha” (Karżcino)
11. Krystian Kajewski, utwór literacki „Mdłości nad Witkacym” (Ożarów)
12. Oleksandra Manoilenko, opowiadanie „Mężczyzna z planem” (Słupsk)
13. Julia Krawczuk – Goluch, krótka forma literacka – scenka dramatyczna „Spotkanie w „Gałce Muszkatołowej”
14. Wiktoria Krawczuk – Goluch, krótka forma literacka – scenka dramatyczna „Spotkanie w „Gałce Muszkatołowej” II
15. Dobrawa Szuwalska, opowiadanie „Czekaj, wiesz na co” (Siemianice)
16. Julia Dobranowska, opowiadanie „Malarz i jego modelka” (Kraków)
17. Julia Wojnar, przypowieść „Talerz błędów” (Rumia)
18. Dawid Maciak, komiks „Spotkanie z Wielkim Innym. W labiryncie tożsamości” (Główczyce)
19. Laura Szczypek proza „Muszla Wenus” (Kamionki)
20. Weronika Twardowska komiks „Bebechy całości Istnienia” (Objazda)
21. Bianka Sofia Biliczak, wiersze „Kołysanka” oraz „Ladaco” (Opole)
22. Julia Drąg wiersze „Koncepcja nieba”, „Ósmy cud świata”, „Przezroczysta”, „Spóźnieni” (Tarnowo Podgórne)

Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku włącza się w obchody doniosłej rocznicy 500 lat luteranizmu w Słupsku. Zapraszamy na kilka wydarzeń, w tym konferencję w nowym muzealnym wnętrzu – Czerwonym Spichlerzu:
𝟭𝟯 𝘄𝗿𝘇𝗲𝘀́𝗻𝗶𝗮 𝟮𝟬𝟮𝟱 𝗿. (𝘀𝗼𝗯𝗼𝘁𝗮)
• 14:00 Sesja popularno-naukowa w Czerwonym Spichlerzu (ul. Szarych Szeregów 12), połączona ze zwiedzaniem „Ścieżki ewangelickiej w Muzeum Pomorza Środkowego” i zapoznaniem z „Oponą Croya”, najważniejszym zabytkiem pomorskiego ewangelicyzmu
• 19:00 Koncert organowy w kościele Świętego Krzyża (ul. Słowackiego 40)

𝟭𝟰 𝘄𝗿𝘇𝗲𝘀́𝗻𝗶𝗮 𝟮𝟬𝟮𝟱 𝗿. (𝗻𝗶𝗲𝗱𝘇𝗶𝗲𝗹𝗮)
• 10:30 Nabożeństwo dziękczynne w kościele Świętego Krzyża (ul. Słowackiego 40)
• 12:30 Poświęcenie Słupskiego Centrum Diakonii i Dialogu (ul. Traugutta 16)

Jak pisze Jan Wild, początki Reformacji na terenie Słupska datuje się na 1517 r., kiedy doszło do sporu z miejscowym duchowieństwem w sprawach podatkowych. Walther Bartholdy, w książce „O Stolpa du bist ehrenreich…“ napisał, że na tablicy w kościele farnym podano rok 1519 jako początek nauczania ewangelickiego. Oznaczałoby to, że Słupsk był pierwszym miastem na Pomorzu, które zetknęło się z nauką ks. dr Marcina Lutra. Informacja ta stoi w sprzeczności z poglądem, że pierwszym ośrodkiem luteranizmu na Pomorzu od jesieni 1520 r. był klasztor premonstratensów (norbertanów) w Białobokach koło Trzebiatowa.

Z całą pewnością idee luteranizmu głosił w Słupsku w 1521 r. białobocki zakonnik ks. Christian Ketelhot (łac. Ketelhut), koznodzieja kościoła św. Mikołaja. Przekonał do luteranizmu proboszcza parafii mariackiej ks. Thomasa Hecketa. Obydwaj do lata 1522 r. działali w duchu ewangelickim.

Zainteresowanie nowinkami religijnymi w Słupsku nie ustało. Kolejną czołową postacią został słupszczanin Peter Suawe. Studiował m.in. w Wittenberdze, gdzie związał się z Filipem Melanchtonem i należał do najbliższych współpracowników M. Lutra. Jesienią 1521 r. ks. dr Jan Bugenhagen skierował go do Słupska, gdzie był świadkiem działalności poprzedników oraz ich kontynuatorem. Początkowo rozwijał działalność konspiracyjną. Słuchaczami byli nauczyciele szkoły łacińskiej. Z biegiem czasu krąg ten systematycznie powiększał się. W 1524 r. został aresztowany, po odzyskaniu wolności musiał opuścić miasto.

W tym samym roku działalność na terenie Słupska prowadził słupszczanin Lorenz (Laurentiusz) Morgenstern, skierowany następnie przez ks. dr Marcina Lutra do Prus Wschodnich.

Najważniejsze wydarzenia społeczne w Słupsku o charakterze religijnym nastąpiły w latach 1524-25. Luterański kaznodzieja ks. dr Jan Amandi (łac. Amandus) wezwał duchownych katolickich ze Słupska i okolicy na publiczną dysputę prawdopodobnie 24 grudnia 1524 r. J. Amandi miał opinię utalentowanego kaznodziei, z łatwością inspirował tłumy, wiosną 1524 r. doprowadził do szturmu na klasztor franciszkański w Królewcu, następnie przebywał w Gdańsku, który musiał opuścić z uwagi na swoje radykalne poglądy. 26 listopada 1524 r. przybył do miasta nad Słupią. Dość szybko poznał nastroje panujące w Słupsku, zdążył się przekonać, że przeważająca część mieszczan, to zwolennicy nowego wyznania. J. Amandi oświadczył, że w razie porażki podczas dysputy pozwoli się spalić na ustawionym na rynku stosie. Wieść o tym rozniosła się błyskawicznie. Słupszczanie gromadnie przybyli na plac przed ratuszem, gdzie dysputa odbyła się w jeden z trzech dni świąt bożonarodzeniowych (25, 26 lub 27 grudnia 1524 r.). Pojawili się zarówno zwolennicy, jak i przeciwnicy luteranizmu.

Dla wielu była to okazja do taniej rozrywki z interesującym finałem. J. Amandi był pewny swych racji, tym bardziej, że jego przeciwnikami w dyspucie mieli być słabo wykształceni duchowni. Jak można było przewidzieć wytrawny demagog i dobry mówca nie znalazł w dyspucie godnych siebie przeciwników. Część księży w ogóle nie przybyła, a ci którzy byli obecni przyznali, że wiele zła wkradło się do Kościoła, jednak oni czuli się bezsilni, aby naprawić sytuację. Wówczas radni przysłuchujący się dyspucie na rynku mieli zaproponować kapłanom katolickim porzucenie stanu duchownego i obranie sobie innego sposobu życia.

Zgromadzony tłum, podniecony dyskusją i oburzony złem, jakie szerzyło się w Kościele, potwierdzonym przez samych księży, wtargnął do pobliskiego kościoła Mariackiego. W miejskiej farze zniszczono ołtarz oraz usunięto obrazy i figury świętych. Następnie udano się do klasztoru dominikanów, gdzie obrabowano między innymi skarbiec i również usunięto obrazy oraz figury. W czasie tych zajść poturbowano zakonników. Na terenie zabudowań klasztornych i w ich otoczeniu doszło do krwawej bijatyki. Bijatyka odbywała się równolegle z rabunkiem i pożarem kościoła oraz zabudowań klasztornych. W czasie tumultu kościół został obrabowany i spalony.

W wyniku tych wydarzeń obalono dotychczasową Radę Miejską i powołano 24-osobowy Komitet Obywatelski, który był przedstawicielem opozycji mieszczańskiej, tj. stanu średniego, reprezentującego głównie mistrzów rzemieślniczych i średnie kupiectwo.

Słupskie wydarzenia były jedynym poważnym i krwawym incydentem związanym z Reformacją na wschód od Odry i położyły kres działalności klasztoru dominikanów.

Ks. dr Jan Amandi po opuszczeniu Słupska udał się do Szczecina, gdzie kontynuował rewolucyjną działalność kaznodziejską.

Pomorski władca książę Jerzy I przybył do Słupska 11 listopada 1525 r., aby gruntownie rozpoznać uwarunkowania konfliktu i rozstrzygnąć go na miejscu. 25 listopada 1525 r. wydał dokument, który regulował sprawy między władcą a miastem oraz wewnętrzne problemy miasta.

Sprawy kościelne okazały się najistotniejsze i mandat rozstrzygał je jako pierwsze, po nałożeniu na miasto grzywny za „nieposłuszeństwo”. Książę zdecydował, że miasto miało odbudować zniszczone kościoły i przywrócić ich wystrój oraz zezwalał na wybór jednego kaznodziei luterańskiego, nauczającego „bez wymysłów i plotek”. Dla rozwoju luteranizmu decyzja ta miała podstawowe znaczenie. Akt z 25 listopada stał się podstawą prawną formalnego zawiązania miejskiej gminy luterańskiej ze stałym proboszczem.

Słupscy zwolennicy luteranizmu z przyznanego prawa natychmiast skorzystali i jeszcze w 1525 r. wybrali na swego proboszcza ks. Jakoba Hogensee. Pochodził on z Prus Książęcych, studiował w Wittenberdze, gdzie związał się z Melanchtonem i Lutrem. W Słupsku do 1535 r. utrzymywał rodzinę ze składek zborowników w wysokości 20 guldenów rocznie. Historiografia pomorska sławi jego postać oraz rozważną, planową, spokojną i ofiarną działalność kaznodziejską i duszpasterską. Miał możliwość przejścia do Rygi, Królewca i Kołobrzegu, a nawet na dwór książęcy do Drezna, z czego nie skorzystał.

Od 1525 r. Słupsk był formalnie miastem dwuwyznaniowym. To stawiało przed jego mieszkańcami nowe wyzwania. Działalność katolicka skupiała się jedynie wokół wymierającego Klasztoru norbertanek. W jego miejsce powołano ewangelicki konwent – Fundację Szlachetnych Panien dla 8 kobiet z rodzin junkierskich i jednej ze stanu mieszczańskiego. Fundacja działała do 1945 roku, członkinie Konwentu zajmowały się m.in. prowadzeniem lekcji gry na fortepianie, nauki języków obcych, opiekowały się ogrodem i domem starców.

Sejm trzebiatowskiego decyzją z grudnia 1534 r. proklamował w Księstwie Pomorskim Reformację. Pierwsza na Pomorzu wizytacja państwowo-kościelnej komisji odbyła się w dniach 10-13 stycznia 1535 r. właśnie w Słupsku. Miała ona unormować stosunki kościelne w mieście według zasad Kościoła ewangelickiego.

Serdecznie zapraszamy!
Wstęp wolny.