Wielka Mapa Pomorza/Mapa Księstwa Pomorskiego autorstwa Eilharda Lubinusa

Wielka Mapa Pomorza / Mapa Księstwa Pomorskiego autorstwa Eilharda Lubinusa.

Mapa jest pierwszym obrazem kartograficznym Pomorza, opracowanym na podstawie pomiarów w terenie, jest arcydziełem sztuki kartograficznej z XVII wieku.

Mapa powstała z inicjatywy księcia szczecińskiego Filipa II. Uchodził on za jednego z najbardziej światłych władców z dynastii Gryfitów. Zażyczył sobie mieć mapę całego Księstwa Pomorskiego, która miała mu pomagać w efektywnym zarządzaniem krajem. Pisał o tym w liście do swojego kuzyna, księcia wołogoskiego Filipa Juliusza: „wzorem innych władców (…) postanowiliśmy przedstawić za pomocą mapy nasze księstwo i kraje…”.

Przedstawia księstwo zachodniopomorskie. Jest uzupełniona o krótki opis historyczno-gospodarczy. W górnej środkowej części mapy widnieje drzewo genealogiczne dynastii Gryfitów, w którym zostały umieszczone portrety książąt. W prawej części mapy jest herb księstwa otoczony portretami pięciu książąt żyjących w czasie jej powstania. W lewej górnej części drzewo genealogiczne książąt rugijskich, ale bez ich wizerunków. W obramieniu mapy – herby rodów szlachty pomorskiej. Przy zewnętrznej krawędzi arkusza umieszczono panoramy najważniejszych miast Pomorza (większość rycin panoramicznych wykonał szczeciński malarz Johann Wolfart). Dla niektórych miast ryciny te to najstarsze znane widoki miasta. Na mapie u dołu znajduje się też mały portret samego Lubinusa.

Mapa ma wymiar 125 x 225 cm i średnią skalę 1:225 000, co było na owe czasy wielkim osiągnięciem.

Autor mapy to syn pastora, matematyk, kartograf, profesor poezji i teologii na uniwersytecie w Rostoku. Znany jest przede wszystkim jako autor Wielkiej Mapy Pomorza / Mapy Księstwa Pomorskiego. Wcześniej wykonał też mapę Księstwa Rugijskiego. Jego mapy stanowiły bazę do prac innych kartografów. Opracował także w 1614 roku trójjęzyczny przekład Biblii, który doczekał się kilku wznowień.

Lubinus rozpoczął swoją pracę w 1610 roku od zgromadzenia wszelkich informacji będących w bibliotekach i archiwach książęcych. Po przeanalizowaniu w latach 1611-1612 zebranych danych napisał liczącą 123 strony rozprawę pomocną przy tworzeniu mapy. Następnie dla ustalenia danych geograficznych dużo podróżował po terenie księstwa. 19 sierpnia 1612 roku rozpoczął swoją pierwszą podróż po Pomorzu. Dwa razy objechał Pomorze, zbierając dane do sporządzenia mapy. W tym czasie dokonywał pomiarów kartograficznych. Odwiedził 152 miejscowości, przebył około 1500 kilometrów i zrobił 5793 pomiary. W latach 1614-1616 wraz z księciem Filipem na zamku w Szczecinie współpracował nad szatą graficzną mapy. Zbierał herby szlachty pomorskiej, widoki miast oraz portrety książąt. Zarys mapy gotowy był w roku 1617. Wówczas przekazany został do oficyny Jodocusa Hondiusa II celem wygrawerowania. Wykonania miedzianych matryc podjął się Nicolaus van Geelkercken, jeden z najlepszych, działających w Holandii, rytowników oficyny.

Pierwsze egzemplarze były gotowe jesienią 1618 roku, a ogółem powstało około 30 sztuk.

W roku 1618, a więc w roku publikacji map wybuchała wojna trzydziestoletnia. W czasie jej trwania mapy zaginęły i odnalazły się dopiero w roku 1756 w Stralsundzie, a odnalazł je przypadkiem szczeciński historyk Karl Conrad Oelrichs. W roku 1758 w Hamburgu wznowiono wydawanie map przy użyciu oryginalnych matryc. Nie jest znana liczba sztuk. Przypuszcza się, że było to kilkadziesiąt egzemplarzy. Oryginalne egzemplarze obu wydań stanowią dziś wyjątkową rzadkość. W muzeach spotkać można dziś także reprinty mapy. Jest także udostępniona cyfrowo w doskonałej rozdzielczości przez Muzeum w Greiswaldzie.