Karta z historii Pomorza – 25 II 1128 – Konfirmacja biskupstwa kamieńskiego

Po podboju Rugii rozpoczętym zdobyciem Arkony w czerwcu 1168 roku, Duńczycy kontynuowali najazdy na Pomorze u boku zhołdowanych wyspiarzy. Pomorzanie nie byli bierni, lecz po serii zmagań militarnych, zawarto rozejm. Na ten czas nałożyło się ukończenie katedry w Kamieniu Pomorskim, który był jednym z najważniejszych grodów Gryfitów od czasów Warcisława I. Biskup Zygfryd wraz z kapitułą obrali miasto na swą siedzibę co wynikało z przeniesienia dotychczasowego biskupstwa w Wolinie. Odbyło się to najprawdopodobniej w 1175 lub 1176 roku, po czym papież Klemens III (na prośbę biskupa) wydaniem bulli konfirmował nowo utworzoną siedzibę biskupią w dniu 25 lutego 1128 roku. Konfirmacja objęła dochody i granice z roku 1140, a akt ten poskutkował także zmianą tytulatury biskupa z pomorskiego na kamieńskiego.

By wyjaśnić tło tych przemian musimy cofnąć się do misji Ottona z Bambergu, przeprowadzonych na Pomorzu w latach 1124-1125 i w 1128 roku. Schrystianizowano wtedy ludność głównych grodów państwa zachodniopomorskiego. W 12 miejscowościach stanęło 14 kościołów, w tym po dwa w najważniejszych: Szczecinie i Wolinie. Rywalizacja polsko-niemiecka, a nawet duńska, o wpływy na północnych terenach po obu stronach Odry, wpłynęła na dość długie utrzymywanie się tutaj misyjnej organizacji kościelnej, podległej bezpośrednio biskupowi w odległym Bambergu. Po śmierci Ottona w roku 1139 Stolica Apostolska zdecydowała się na utworzenie osobnego biskupstwa pomorskiego. Bullą z dnia 14 października 1140 roku papież Innocenty II zatwierdził na biskupa pomorskiego Wojciecha, dawnego kapelana polskiego dworu za Bolesława Krzywoustego oraz towarzysza Ottona w trakcie wypraw misyjnych. Wolin został stolicą nowej diecezji, a istniejącemu tam kościołowi p.w. św. Wojciecha przydano godności katedry.

Nie rozstrzygnięto jednak przynależności metropolitalnej, ani nie określono bliżej granic nowego biskupstwa. Terminem „Pomeranensem ecclesiam” nazwano diecezję wolińską, co mogłoby sugerować pokrywanie się jej granic z terytorium ówczesnego państwa Gryfitów. Tam gdzie nie sięgały wpływy książęce – tam i kończyła się jurysdykcja biskupów wolińskich. Na polu utrzymania tych terytoriów toczyły się od połowy XII wieku zmagania o granice z sąsiednimi biskupstwami, roszczącymi sobie praw do niektórych ziem z X wieku, utraconych w wyniku reakcji pogańskiej Słowian w 983 roku lub zwyczajnie chcących poszerzyć swoje włości kosztem Pomorza Zachodniego. Roszczenia graniczne to szeroki temat, dla przykładu podajmy tylko, iż Ziemię Słupską podporządkowała sobie do końca XII wieku archidiecezja gnieźnieńska.

Treść bulli z 25 lutego 1128 roku określała nowe „civitas” biskupie jako posiadające karczmę, targ i wsie oraz wspominała o zamkach: Dymin, Trzebusz, Choćków, Wołogoszcz, Uznam, Groźwin, Pyrzyce i Stargard z przyległymi wsiami. Dalej: Szczecin, Przęcław z targami i karczmami, Wolin z targiem i karczmą, Kołobrzeg z saliną, komorą celną, targiem i karczmą, o całym Pomorzu do Łeby z targami i karczmami oraz dziesięcinami z ziemi sitneńskiej. Wspomnianymi wsiami oznaczano obszary ówczesnych kasztelanii, za pośrednictwem grodów mierzono obszar diecezji i określano zakres biskupich dochodów. Rzeczona bulla zatwierdzająca przeniesienie stolicy z Wolina do Kamienia określała także zwolnienie z opłat na rzecz kurii rzymskiej i inne przywileje biskupie na wymienionej części Pomorza.

Rys. Kształtowanie się granicy średniowiecznej Diecezji Kamieńskiej wg Marka Okonia.