Biblioteka Muzeum Pomorza Środkowego i jej historia

Dział Biblioteczny i Zbiorów Specjalnych Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku posiada bogaty księgozbiór, obejmujący publikacje polskie i zagraniczne. Powstał on na podbudowie księgozbioru wcześniejszego Muzeum Miejskiego, mieszczącego się do 1965 roku w Nowej Bramie. Biblioteka i biura Muzeum znajdowały się w ratuszu miejskim.

Gdy w 1965 roku Muzeum przeniesiono do Zamku Książąt Pomorskich, Dział Biblioteczny zajmował początkowo różne pomieszczenia na parterze. We wrześniu 1979 roku rozpoczęto przenoszenie zbiorów do sześciu pomieszczeń (o łącznej powierzchni 105 m²) na parterze w wyremontowanym budynku, tzw. dworku, w którego górnych kondygnacjach ulokowano biura dyrekcji i administracji Muzeum.

Historia biblioteki „na zamku” sięga jednak wcześniej, do czasów, w których rezydował w Słupsku książęcy ród Gryfitów. Wiadomo, że ostatni potomek rodu, książę Ernest Bogusław von Croy (1620-1684) posiadał bibliotekę, którą w swoim testamencie pozostawił miastu, z zastrzeżeniem, że ma to być biblioteka publiczna, służąca przez kilka dni i godzin w tygodniu studiującej młodzieży. Mieścić miała się w górnym pomieszczeniu budynku obok zamku, tzw. Nowym Domu, wykupionym przez księcia od Georga von Zitzewitza. Książę przekazał też środki w wysokości 5000 talarów na utrzymanie i powiększanie zbiorów, z czego 100 talarów rocznie stanowić miało uposażenie bibliotekarza. Nadzorcą fundacji, dbającej o należyte utrzymanie, poszerzanie i bezpieczeństwo zbiorów miał być kapitan lub starosta słupski.

Jednak woli księcia nie spełniono. Cenne zbiory po śmierci księcia (1684) częściowo zaginęły lub zostały wywiezione i włączone do zasobów Biblioteki Elektorskiej/Królewskiej w Berlinie. W roku 1698 biblioteka uniwersytetu w Halle otrzymała stamtąd 36 woluminów, w których znajdowały się egzemplarze z własnoręcznymi uwagami książąt pomorskich.

W czasach późniejszych słupski zamek służył jako magazyn sprzętu wojskowego, zboża lub dekoracji teatralnych. Nieremontowany lub niefachowo przebudowywany powoli niszczał.

W 1910 roku miasto obchodziło 600-lecie nadania praw miejskich. Istniejące od 1907 roku Towarzystwo Krajoznawcze Pomorza Tylnego w Słupsku przekazało z tej okazji swoje zbiory miastu. Wśród nich znajdowała się biblioteka, której księgozbiór posłużył jako podwalina późniejszej biblioteki miejskiej i archiwum miejskiego.

Władze miasta podjęły wówczas uchwałę o utworzeniu muzeum, na siedzibę którego wyznaczono Nową Bramę. Wskutek wojny, braku środków, jak i długich prac remontowo-adaptacyjnych muzeum (Heimatmuseum) otwarto dopiero w 1924 roku. Mieściło się ono tam do 1945 roku, a po reaktywacji, jako już Muzeum Miejskie w Słupsku, do 1965 roku.

Warto wspomnieć, że w latach dwudziestych XX w. istniały wprawdzie plany przebudowy i wykorzystania zamku na cele kulturalne, takie jak miejska biblioteka z czytelnią, archiwum i muzeum, ale ich nie zrealizowano.

W listopadzie 1945 roku komisyjnie zabezpieczono przedmioty, znalezione w wcześniejszym pomieszczeniach magazynowych Heimatmuseum, które również znajdowały się w budynku zamku. Wśród tych przedmiotów były książki, które przewiezione zostały do Biblioteki Miejskiej.

W „Sprawozdaniu Muzeum Miejskiego w Słupsku za miesiąc styczeń i luty 1948 r.”, sporządzonym przez Marię Zaborowską, pracownika i kierownika Muzeum, w poz. 12-13. znajduje się pod nagłówkiem „Biblioteka fachowa” następująca treść:

„Z polskich wydawnictw – 1) X. Bol. Makowskiego „Sztuka na Pomorzu – jej dzieje i zabytki” wyd. 1932, 2) Dr. Zamierowskiej-Pufferowej „Ochrona Zabytków Kultury Ludowej” Poradnik Terenowy, wyd. 1947, 3) Tad. Lehr-Spławiński „O pochodzeniu i praojczyźnie Słowian” – wyd. 1946 r. oraz kilkanaście pozycji fachowych książek niemieckich, dotyczących Słupska, Pomorza Zach., prehistorii i t.p.

W znalezionych w dn. 17. II. b.r. kartotekach poniemieckich, figuruje spis biblioteki muzealnej, która według przypuszczeń kierownictwa muzeum, mieściła się w ogólnych zbiorach Biblioteki Miejskiej [Stadtbücherei] i jest nadzieja odnalezienia jej, jeśli nie w całości, może choć w części”.

Jak wynika z przytoczonego cytatu, zasoby biblioteki muzealnej na początku nie były imponujące. W roku 1951 odzyskano część księgozbioru byłego Heimatmuseum w ilości 900 woluminów. Zbiory biblioteki muzealnej systematycznie też poszerzano o nowe pozycje. Były to wydawnictwa własne Muzeum Pomorza Środkowego, pozycje  zakupione oraz pozyskane drogą wymiany lub jako dary.

Wybrane pozycje ze zbiorów muzealnej biblioteki są digitalizowane w ramach projektu Bałtycka Biblioteka Cyfrowa i udostępniane online: Bałtycka Biblioteka Cyfrowa