Witkacy w zbiorach muzeum

Historia największej w Polsce i na świecie kolekcji sięga roku 1965, w którym muzeum zakupiło 110 pastelowych prac (109 portretów i 1 kompozycję) od mieszkającego wówczas w Lęborku Michała Białynickiego-Biruli, syna Teodora – zakopiańskiego lekarza i bliskiego przyjaciela Witkacego.

Był to okres, w którym twórczość portretowa tego artysty nie cieszyła się jeszcze zbyt wysokim uznaniem, jakkolwiek ceniono już jego dokonania w dziedzinie dramatu. W roku 1973 kolekcja powiększyła się m.in. o bardzo interesujący zespół 12 rysunków i 2 portretów pochodzących ze zbiorów rodziny Jana Józefa Głogowskiego, inżyniera i fotografa związanego z Witkacym.

W następnym roku muzeum pozyskało 40 prac od Włodzimierza Nawrockiego – dentysty zaprzyjaźnionego z artystą, któremu ten ostatni w zamian za usługi stomatologiczne rewanżował się portretowaniem krewnych, o czym świadczy napis na eksponowanym w pierwszej sali “Portrecie Zofii Nawrockiej”. W 2005 roku kupiono 14 portretów ze spuścizny po filozofie Janie Leszczyńskim. Pozostałe prace nabywane były pojedynczo, od prywatnych oferentów lub za pośrednictwem antykwariatów i galerii.

Istotne jest posiadanie w kolekcji dzieł pochodzących z zaprzyjaźnionych z Witkacym domów (np. Jana Leszczyńskiego, Modesty Zwolińskiej – siostry Neny Stachurskiej, jednej z ulubionych modelek artysty). W miarę skromnych możliwości finansowych muzeum oraz dzięki życzliwości sponsorów zbiór jest systematycznie powiększany, pomimo stale wzrastających cen dzieł Stanisława Ignacego Witkiewicza. Dzisiaj kolekcja liczy 253 prace, wśród których zdecydowanie dominują portrety malowane pastelami na papierze. Ponadto w zbiorach znajduje się kilkanaście rysunków, trzy pastelowe kompozycje, dwa portrety wykonane węglem oraz kilka obrazów olejnych i jedna akwarela.

Posiadane dzieła reprezentują wszystkie fazy twórczości Witkacego – okres młodzieńczy, okres rosyjski, lata przynależności do formistów, przełomowy rok 1924 (w którym artysta zaprzestał malowania obrazów według założeń teorii Czystej Formy) oraz lata działalności Firmy Portretowej (1925-1939).

Pierwszą ekspozycję stałą prac Witkacego udostępniono w dwóch salach drugiego piętra Zamku Książąt Pomorskich w maju 1982 roku; drugą we wrześniu 1988 roku. Wystawianych było około 115-125 prac. Zestaw prezentowanych dzieł zmieniany był częściowo co kilkanaście miesięcy, głównie z myślą o mieszkańcach miasta i regionu oraz o turystach regularnie odwiedzających Pomorze Środkowe. Obecnie prezentowana jest trzecia w historii muzeum wystawa stała prac Witkacego, otwarta w lipcu 2019 roku na drugim piętrze Białego Spichlerza.

Opracowała: Beata Zgodzińska