Witkacy w słupskich spichlerzach sztuki

Rewitalizacja i adaptacja dwóch XIX-wiecznych zabytkowych spichlerzy i ich otoczenia na cele kulturalne i społeczne. Etap I – Spichlerz Biały

Opis projektu

Jesienią 2017 Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku wyłoniło w wyniku konkursu zwycięską koncepcję aranżacji Białego Spichlerza. Autorkami wybranej pracy były krakowskie projektantki, przedstawicielki firm „Shoq Studio Architektura i Wnętrza” oraz „Anna Maraj Mio Design Studio” Panie Anna Popławska-Szilder i Anna Maraj.

Na podstawie przedstawionej koncepcji powstaje – w bliskiej współpracy ze słupskimi muzealnikami – szczegółowy projekt aranżacji wnętrz Białego Spichlerza. Będą to przede wszystkim sale ekspozycyjne, w tym sala wystaw czasowych, ale także przestrzenie edukacyjne, sala wernisażowa itp. Ciekawym rozwiązaniem zaproponowanym przez muzealników są tzw. „otwarte magazyny”, czyli pomieszczenia, do których nie będzie bezpośredniego wstępu, ale przechowywane wewnątrz obiekty będą widoczne dla zwiedzających.

Ostateczny projekt będzie gotowy już w marcu. Kolejnym etapem realizacji będzie zatem zakończenie prac budowlanych, wykończenie i aranżacja wnętrz i wreszcie przeniesienie obiektów muzealnych na miejsca zaplanowane dla nich na wystawach i w magazynach.

Muzeum Pomorza Środkowego pozyskało na realizacje projektu „Witkacy w Słupskich Spichlerzach Sztuki – rewitalizacja i adaptacja dwóch XIX-wiecznych zabytkowych spichlerzy i ich otoczenia na cele kulturalne i społeczne. Etap I – Spichlerz Biały” środki w ramach regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020, Osi Priorytetowej 8, Konwersja, działania 8.3 Materialne i niematerialne dziedzictwo kulturowe współfinansowanego z Europejskiego funduszu Rozwoju regionalnego.

Całkowity koszt realizacji projektu wynosi 19 999 985,21 zł, w tym 9 838 047 zł pochodzi z budżetu środków europejskich.

W ramach zadania realizowany jest nie tylko remont budynku Białego Spichlerza, ale także dostosowanie go do nowych funkcji oraz aranżacja wnętrz na cele muzealne, ze szczególnym uwzględnieniem planowanych tam wystaw stałych, na których prezentowana będzie m.in. największa na świecie kolekcja prac Stanisława Ignacego Witkiewicza – Witkacego, należące do MPŚ zbiory sztuki współczesnej oraz pamiątki związane z miastem i jego mieszkańcami w okresie powojennym. Przewidziano tam także nowoczesną salę wernisażową, magazyny ekspozycyjne umożliwiające zobaczenie przechowywanych w nich obiektów i obszerną salę wystaw czasowych, dzięki której w pierwszych latach działania Spichlerza będzie można zaprezentować wszystkie prace Witkacego znajdujące się w słupskim Muzeum. W budynku przewidziano nowoczesne rozwiązania techniczne i aranżacyjne ułatwiające zwiedzanie, jednak najbardziej znaczący jest fakt, że dotychczas niepokazywane obiekty udostępnione zostaną publiczności, a zabytkowy, unikatowy budynek ocalony zostanie przed zniszczeniem i odzyska dawną świetność.

Witkacy w słupskich spichlerzach sztuki – rewitalizacja i adaptacja dwóch XIX-wiecznych zabytkowych spichlerzy i ich otoczenia na cele kulturalne i społeczne. Etap I – Spichlerz Biały.

Rozbudowa głównej siedziby Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku.

Słupskie muzeum rozpoczęło działalność w 1948 r. w Nowej Bramie, przejmując ponad 600 obiektów po przedwojennym Heimatmuseum. Obecnie mieści się w kilku obiektach w Słupsku: zamku z XVI wieku (od 1965 r.), młynie z XIV wieku (od 1968 r.), Bramie Młyńskiej z XIV wieku i tzw. Dworku (od 1982 r.) oraz w Spichlerzu Richtera (od 1998 r.). Ma dwa oddziały: Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach (od 1963 r.) oraz Muzeum Kultury Ludowej Pomorza w Swołowie (od 2008 r.). Zbiory liczą ponad 30.000 muzealiów, a księgozbiór – ponad 22.000 woluminów.

Szczególne miejsce w zbiorach MPŚ zajmuje największa na świecie kolekcja dzieł malarskich i rysunkowych Stanisława Ignacego Witkiewicza, uzupełniona archiwaliami, publikacjami specjalistycznymi oraz powojennymi plakatami i projektami scenograficznymi. Utworzona w 1965 r., jest stale powiększana. Udostępniona w 1982 r. w zamku stała wystawa prac Witkacego to nadal jedyna w Polsce wystawa monograficzna tego niezwykłego twórcy! Od 1994 r., co pięć lat, słupskie muzeum organizuje międzynarodowe sesje naukowe poświęcone S. I. Witkiewiczowi. Kolekcja stała się jednym z symboli miasta, jego ważnym wyróżnikiem na mapie kulturowej regionu, kraju i kontynentu. W coraz większym stopniu identyfikują się z nią mieszkańcy, czerpiąc dumę i satysfakcję z tego, że miasto nad Słupią stało się „domem Witkacego”. W nowych budynkach kolekcja, artysta i jego dzieło będą motywem wiodącym, obecnym – zarówno w wymiarze lekkim, jak i w formie wystawy do kontemplacji oraz wirtualnie.

Muzeum prowadzi różnorodną działalność, przybywa zbiorów, poszerza się też obszar jego społecznego funkcjonowania. I chociaż nie zmieniły się pryncypia, które ponad dwa stulecia temu legły u podstaw muzealnictwa, to zmieniają się oczekiwania publiczności względem muzeów. Przedefiniowaniu uległo też pojmowanie swojej roli społecznej przez samych muzealników. W zgodzie z tradycyjnym rozumieniem, muzeum gromadzi, opracowuje, konserwuje i udostępnia muzealia. W zgodzie z rozumieniem nowoczesnym – staje się coraz bardziej otwarte dla publiczności.

Od wielu lat odczuwamy w słupskiej siedzibie Muzeum Pomorza Środkowego brak miejsca na sale wystawowe, sale edukacyjne i magazyny – ostatni budynek został tu oddany do użytku pod koniec ubiegłego wieku. W formie wystaw stałych nie możemy zatem udostępnić publiczności szeregu interesujących dzieł; trzeba pamiętać, że ważny jest w tym kontekście kontakt widza z oryginalnym przedmiotem, a nie z jego wersją reprodukcyjną. Dlatego przez kilkanaście lat, bezskutecznie, staraliśmy się o pozyskanie dodatkowego budynku lub budynków.

Pojawiły się jednak realne szanse na zmianę tej sytuacji. W grudniu 2012 r. muzeum przejęło od Województwa Pomorskiego, na podstawie umowy użyczenia Nr 46/UM/DMW/2012/D, nieruchomość położoną w Słupsku przy ul. Szarych Szeregów nr 12, w skład której wchodzą trzy działki o łącznej powierzchni 6.062 m2. Nieruchomość położona jest vis á vis zespołu zamkowego, po drugiej stronie rzeki. Są tam zlokalizowane dwa budynki dawnych spichlerzy:

pięciokondygnacyjny (z poddaszem), o pow. 3.167 m2, z czasów napoleońskich (1804-1811), wpisany pod poz. A-146/418/K do rejestru zabytków prowadzonego przez Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku, dalej zwany Białym Spichlerzem,
czterokondygnacyjny, o pow. 1.466 m2, z 1900 r. (obecnie poddany procedurze wpisania do rejestru zabytków), dalej zwany Czerwonym Spichlerzem.

Oba spichlerze planujemy przeznaczyć na działalność merytoryczną, z uwzględnieniem nowoczesnych form prezentacji przekraczających tradycyjny ścisły podział na część muzeum dostępną dla publiczności i część dostępną dla pracowników. W budynkach znajdą się sale wystaw stałych i czasowych, otwarte magazyny z gabinetami, sale edukacyjne, pracownia konserwatorska, biblioteka z czytelnią, pokoje gościnne. Na terenie wydzielona zostanie strefa wyłączona z ruchu kołowego, przeznaczona na wystawy plenerowe, plac zabaw, letnią kawiarnię.

Zrozumiałe, że wraz z upublicznieniem informacji o planach muzeum, wzrosły nadzieje i oczekiwania społeczeństwa względem rewitalizacji części prawobrzeżnego Słupska.

Słupskie spichlerze sztuki obszarem aktywności społecznej i zawodowej.

Wystawy stałe i czasowe, magazyny otwarte, zagospodarowany teren przed spichlerzami – wszystkie te elementy stanowić będą bazę szeroko pojętej edukacji kulturalnej i aktywności społecznej mieszkańców, zakotwiczając się w ich świadomości oraz w przestrzeni miejskiej. Dysponując taką bazą, muzeum może zapewnić różne formy aktywnego, twórczego spędzania czasu wolnego. Mamy świadomość konieczności budowania dobrych relacji ze społeczeństwem. Nie jest to dla nas pusty zwrot, gdyż od lat współpracujemy z organizacjami lokalnymi i z osobami indywidualnymi.

Nasza oferta kierowana będzie zarówno do szerokiego, jak i indywidualnego widza wyspecjalizowanego – ze szczególnym uwzględnieniem młodzieży o zainteresowaniach humanistycznych. Mamy kadrę dobrze przygotowaną do wypełniania wszystkich ustawowych powinności muzeum. Nastawieni jesteśmy na współpracę z różnymi grupami, na przykład z aresztantami i więźniami, dla których uczestnictwo w działaniach muzeum może być szansą powrotu do życia społecznego. Podjęliśmy też m.in. współpracę w ramach projektu „Poza Ciszą i Ciemnością”, w zakresie umożliwienia osobom niewidzącym i niesłyszącym kontaktu z eksponatami muzealnymi, która otworzyła nasze muzeum na kolejne grupy społeczne.

Obecnie część naszych działań musimy przeprowadzać poza siedzibą własną, co niekiedy ogranicza zakres poruszanych tematów. Przewidziane w spichlerzach odpowiednie zaplecze edukacyjne pozwoli nam na większe wykorzystanie potencjału właściwego jedynie muzeom, czyli zapewnienie odbiorcom bezpośredniego kontaktu z autentycznym zabytkiem i dziełem sztuki.

Rewitalizacja obejmować będzie również sferę socjalną – w nowych budynkach powstaną dodatkowe miejsca pracy, jest więc szansa na zapewnienie miastu kolejnych mieszkańców o sporej kreatywności. Inny aspekt to umożliwienie mieszkańcom miasta i regionu bezpośredniego kontaktu z czołowymi artystami i badaczami, na przykład podczas sesji naukowych czy wernisaży. Z doświadczenia wiemy, że dla części publiczności naprawdę istotnym przeżyciem jest posłuchanie i zobaczenie autorów przeczytanych książek czy obejrzanych obrazów.

Rozmach przedsięwzięcia ukazuje jego wielorakie aspekty społeczne i gospodarcze. W wyniku naprawy zdegradowanego obszaru miejskiego powstanie wspaniała infrastruktura, która spowoduje ożywienie gospodarcze i pobudzi aktywność jego mieszkańców do podejmowania nowych inicjatyw.