Fasady i elewacje.
Kopie pocztówek dawnego Słupska
ze zbiorów Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku
Herbaciarnia „W Spichlerzu”
28 maja – 27 sierpnia 2012
scenariusz i aranżacja: Anna Brochocka, Beata Zgodzińska
Tym, co pozytywnie uderza w wielu fasadach Stolpu, jest zachowanie osi wyznaczonych przez rytmy okien i ich obramień (mniej lub bardziej dekoracyjnych) oraz pionowych lub poziomych podziałów architektonicznych. Bywa, że niekonsekwencje w zabudowie pierzei (na przykład Neutorstrasse, czyli obecnej Nowobramskiej) są częściowo wyrównane przez, zajmujące całe szerokości parterów kamienic, przeszklone witryny sklepów, z czytelnymi szyldami. Niestety, współcześnie w Słupsku rzadko dba się o zachowanie podziałów architektonicznych oraz o dostosowanie szyldów i reklam do kompozycji fasady.
Oczywiście łatwiej było zachować jednolity kompozycyjnie charakter pierzei, jeśli wznosiło się budynki w zbliżonym czasie, jak przy Blücherplatz (późniejszym Bismarckplatz, obecnych Alejach Sienkiewicza) lub przy Geersstrasse (obecnej Kołłątaja). Nowoczesny w formie budynek banku z początku lat trzydziestych zaburzył równowagę wschodniej pierzei, a w ślad za tym i całego rynku, którą zapewniały kamieniczki o zróżnicowanych, ale stypizowanych fasadach. Ceglana późnośredniowieczna Nowa Brama nie została przytłoczona przez sąsiednie, duże budynki z początku XX wieku: dom towarowy i kawiarnię. Optycznemu wyeksponowaniu bramy posłużyły łączniki biegnące na wysokości pierwszego piętra oraz ścięcie narożników obu budynków.
Na charakter elewacji niemały wpływ miał materiał, z jakiego wykonano budynek. Cegła pozwala na stosunkowo różne rozwiązania: można z niej kształtować profilowane pionowe wnęki (blendy) zamknięte łukiem odcinkowym lub ostrym (jak w Bramie Młyńskiej), można ułożyć delikatne poziome gzymsy (jak w budynku szpitala powiatowego), można też stworzyć kontrastowe, jednolite tło dla rytmu okien uzupełnione dekoracją geometryczną (jak w modernistycznym budynku dawnej szkoły dla dziewcząt).
W elewacjach budynków publicznych wznoszonych w Stolpie po 1900 roku często łączono cegłę z tynkiem. Naturalny kontrast koloru i faktury obu tych materiałów bywał wykorzystywany w różny sposób, i to nawet w jednym budynku. Ślepe arkady szczytu północnego skrzydła ratusza wypełnia biel tynku, grająca w tym miejscu podrzędną rolę wobec konstrukcji z cegły. Natomiast na pierwszym i drugim piętrze głównego korpusu biel jest wyraźną dominantą, a elementy wykonane z cegły stanowią dekoracyjne uzupełnienie.
Tynkowanie to najpopularniejszy sposób opracowania elewacji w XIX- i XX-wiecznym Stolpie. Dekoracja szeregu budynków, i to nieraz bardzo bogata, wykonana jest właśnie w tynku. Na drugim biegunie sytuują się więcej niż skromnie opracowane elewacje budynków koszarowych.
W elewacjach budynków o konstrukcji szkieletowej zwraca uwagę ciekawy wizualnie kontrast ciemnych pionowych słupów, poziomych belek i ukośnych zastrzałów z bielą kwater. Warto dodać, że w budynkach o konstrukcji szkieletowej znajdowały się mieszkania, o czym świadczą duże okna z zasłonami.